خوش‌شانس، خوش‏بخت، خوش به حالش...

۱۴۰۰/۰۵/۱۳

بسم الله الرحمن الرحیم
- چه شانسی آورد! خطر از بغل گوشش رد شد!

- سکه بختشه! چقدر فلانی رو شانسه‌ها!

- بیچاره! بدبخت! یه روز خوش تو زندگی‌اش ندیده

- دیدی چقدر خوش به حالش شد!

- وای... فقط بد میاره

- اصلاً هر چی سنگه، مال پای لنگه.

خیلی شنیده‌ایم، خوانده‌ایم، ممکن است خیلی هم این کلمات را به کار برده باشیم، این کلمات یا کلمات مشابه.

معیارِ انتصاب این صفات، به آدم‎ها چیست؟

خودمان!

بله!

ما معمولاً خودمان، زندگی‎مان، معیارهایم، اهدافمان، آرزوهایمان و... را می‎گذاریم وسطِ قضیه، بعد همه را با معیارهای خودمان می‌سنجیم. اگر هم خودمان نباشیم، نهایتاً با دوست و آشنا و رفیق و خواهر و... مقایسه می‌کنیم.

ولی آیا آمال و اهداف، آرزوها و زندگی ما معیار درستی است؟ غلط است؟ نباید قضاوت کنیم؟ به بقیه کار نداشته باشیم؟

نکته: قبلش بگویم که به‌طور کلی، با لفظ «شانس» مشکل دارم، و فقط از باب اینکه مصطلح است به‎ کار بردم و از اینجا به بعد در متن نمی‌‎آورم. شانس در باور عامه مردم و استعمال کنندگان، یعنی اتفاق خارج از اختیار و غیرقابل محاسبه...
خیلی‌ها استفاده می‎کنند، اما یادش می‎رود که «...وَیَعْلَمُ مَا فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا یَعْلَمُهَا...»^۱ همه چیز در این عالم، تحت کنترل الهی است. شاید ما دلیلش را ندانیم، اما خارج از محدوده علم الهی نیست. پس چیزی به عنوان شانس وجود ندارد. ^۲

چند نکته را با هم مرور کنیم:

۱- معیارهای خوشحال بودن یا نبودن، برای هر آدمی متفاوت است.

۲- این تفاوت، به جنسیت، سن، رشته، شغل، جایگاه، افکار، عقاید و همه چیز هر فرد ربط دارد.

۳- معیارهای همدیگر را نباید مسخره کنیم، دست بیندازیم یا به استهزا بکشیم. هر سن، موقعیت و جایگاهی، دغدغه‌های خاص خودش را دارد.

۴- دقیقاً اشتباه ما آنجاست که با معیارهای خودمان، بقیه را قضاوت می‌کنیم.

۵- اینکه آدم معیار خودش را برای بقیه تطبیق بدهد و از زاویه خودش همه چیز را نگاه کند، صحیح نیست.

۶- آن چیزی را که ما می‌بینیم، می‌شنویم، حس می‌کنیم، مورد نظر و اهمیت بقیه نیست، پس معیارها را تعمیم و تطبیق ندهیم.

۷- گاهی یک مسئله، برای ما اولویت است، مهم است، اما برای بقیه دقیقاً عکس آن است.

۸- پس سعی کنیم در این زمینه، احساساتمان را هم کنترل کنیم و با برخورد بقیه، از کوره در نرویم. این یادداشت، جایش اینجاست.

خب

سؤال: پس نباید هیچ کاری کرد

ج: من اینو گفتم؟

س: تهش می‌شه همین دیگر! پس چرا یکسری از آدم‎ها، خصوصاً بزرگترا سرزنش می‎کنن آدمو یا هی می‌گن این درسته و این غلط؟

ج: فرق داره...

س: چه فرقی، همینه دیگه!

جواب:

بگذارید اول سؤال را اصلاح کنم و بعد جواب را بدهم.

دقیقاً دغدغه سؤال‌کننده این است: شما می‌گویید معیارها را تطبیق ندهید! هر کسی معیار خودش را دارد، بر آن مبنا قضاوت نکنید. پس چرا این اتفاق می‎افتد! فرقش کجاست...

چند نکته مهم:

۱- پیش‌مقدمه و اولین قدم، همدردی است. اگر اتفاق خوبی برایش افتاده‌است، با او ذوق کنیم، تبریک بگوییم. اگر اتفاق بدی است، با او همدردی کنیم و دلداری بدهیم. خصوصاً درباره بچه‌ها، درک احساس و همراهی با ایشان، مهم است. از یک طرف، لوسشان نکنیم از طرف دیگر، بی‌توجهی نکنیم. نه وقتی زمین خورد، بگوییم چیزی نشده، وقتی چیزی را گم‌کرده، بگوییم مهم نیست و وقتی ناراحت است، بگوییم ولش کن؛ اول همدردی کنیم و بعد سعی کنیم معیارها را اصلاح کنیم.

۲- برای اصلاح ملاک‎ها، باید یک شاقول و معیارِ اصلی داشته باشیم. غیر از این، دلیلی بر برتری عقیده من، نسبت به عقیده و معیارهای نفر دیگر، وجود ندارد. آیا قدرت، ثروت، حتی اکثریت بودن، ملاک برتری است؟ بحث مفصلی است که مبنای نظام اخلاقی چیست که نهایتاً بر سه محور اصلی نظرِ فردی، قراردادِ جمعی و سلیقه تقسیم می‌شود.^۳

۳- ملاکم دین است. فعلاً بر این مبنا صحبت می‌کنم. اگر کسی دین و اسلام را به عنوان ملاکِ برتر و شاقولِ زندگی قبول ندارد، بحث دیگری است. همه گفتگوها به تعبیر علمای دینی، کلامی است. یعنی در درونِ دین بحث می‌کنیم. پیش‌فرض ذهنی‌ام همین است که خوانندگان گرامی، مسلمانند. خدا، پیغمبر، اسلام و قرآن را قبول دارند.

۴- با این دیدگاه، معیارها قابل اصلاح است. چون مبنا داریم. هر چند درباره همه کارها، صحنه‌ها و حالات، در اسلام صحبت نشده‌است. (قوانین و مقررات هم بر همین مبنا وضع می‌شود. بعد از دین، عرف دخیل می‌شود که شامل رفتار عمومی مردم، اعتقادات، فرهنگ و... است. )

یاد تعبیر لطیفی از یکی از نامداران کشور افتادم. خطاط و مبدع خطِ معلی، آقای حمید عجمی.^۴ سال‌ها پیش، مصاحبه‌ای از ایشان خواندم که اشاره کرده بودند: «ما (من و همسرم) از اول زندگی‌مون با هم قرار گذاشتیم نفر سومی تو زندگی‌مون باشه و اون امیرالمؤمنین ^{(علیه‌السلام)} بود. هر جا به مشکلی می‌خوردیم و اختلافی پیدا می‌شد، می‌گفتیم اگر مولا بود، چیکار می‌کرد و اینجوری اختلافاتمون حل می‌شد و ادامه‌دار نمی‌شد.» این تجسم‌بخشیدن به همان معیار اصلی، یعنی دین است. اینکه دین بشود معیارمان.

۵- نکته بعدی، نگاه کردن به همه ابعاد زندگی هر فرد است. خاطرم هست در وبلاگی، نویسنده خاطراتِ شخصی‌اش را می‎نوشت، ظاهراً چند خواننده (نمی‌دانم چند نفر) این مسئله را مطرح کرده بودند که شما به جای نوشتن حقیقت، تخیلاتت را می‌نویسی. نویسنده، پستی گذاشت و نظرخواهی کرد. نظرات زیر پست، دو دسته بود، گروهی معتقد بودند نویسنده زندگی‌اش را می‌نویسد و گروه دوم، او را داستان‌نویس قهاری می‌دانستند.

در پست دیگری، نظرات را جمع‌بندی کرد و جواب داد. اما هنوز هم می‌دانم برخی خواننده‌ها، در ذهنشان به او نسبت دروغگویی یا به عبارت بهتر، خیال‌پردازی می‌دهند. دقیقاً مشکلشان همین است که همه چیز را نمی‌بینند.

۶-تجربه دیگرانی که مسیر ما را رفته‌اند، می‌تواند به اصلاح معیارها کمک کند. هر چند تجربه‌ها هم باید دقیق و اصولی باشد و هر تجربه‌ای مدنظر نیست. گاهی آدم‌ها دقیق نیستند و همه چیز را نمی‌گویند. پس اگر خواستید از تجربه بقیه استفاده‌کنید، مواردی که برایتان دغدغه است را از او بپرسید...

۷- یادمان باشد، نه هیچ‌کس در همه چیز و در همه اتفاقات، بدبخت است و نه دیگری همیشه خوش‌بخت و خوش‌حال و راضی. فرقش زاویه نگاه ماست. می‌توانیم فقط بدبختی‌ها، بیچارگی‌ها و مشکلات را ببینیم یا خوبی‌ها و خوشی‌ها و لذت‌ها... نگاه ماست که تعیین می‌کند.

یک مثال ملموس...
کنار رودخانه نشسته‎ و پایتان را توی آب فرو کرده و در خلسه عمیقی فرو رفته‌اید. همراهتان به شوخی، شما را داخل آب می‌اندازد. شما می‌توانید عصبانی بشوید، داد بزنید، قهر کنید و یک روز خوش را از خودتان و بقیه بگیرید. یا اینکه وقتی تو آب افتادید، بخندید، روی همراهتان آب بپاشید و این افتادن را با شوخی و خنده ادامه بدهید.

تصمیم با خود شماست...

۸- می‌دانم زندگی سخت می‌گذرد. می‌دانم این روزها، همه داریم اذیت می‌شویم. اما بخشی از اتفاقات، به کارها و عملکرد ما بر می‌گردد، برخی هم امتحان خداست. سعی کنیم با آرامش، این اوضاع را بگذرانیم...

امید هست... مطمئن باشید.

پ.ن:

۱- «... آنچه در خشکی و دریاست می‌داند، هیچ برگی (از درختی) نمی‏‌افتد مگر اینکه از آن آگاه است...» سوره مبارکه انعام، آیه ۵۹.

۲- می‌شد در پاورقی بیاید، اما از باب اهمیت موضوع، در داخل متن نوشتمش.

۳- برای مطالعه بیشتر، مبسوط و دقیق‌تر به کتاب «بنیاد اخلاق» نوشته جناب مجتبی مصباح، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، مراجعه فرمایید. این کتاب، یک کتاب اموزشی است که به صورت روان، مفصل، مبسوط و کاملاً بر مبنای عقل، مزایا و معایب همه سیستم‌های اخلاقی دنیا که بر مبنایش نظام حقوقی نوشته‌شده را بررسی کرده و به یک نظام، جامع رسیده‌است.

۴- چقدر از این آدم، خوشم می‌آید. آنقدر حضرت در زندگی‌شان هستند که حسرت برانگیز است. این خط را به تعبیر خودشان، با عنایت امام علی (علیه‌السلام) ابداع کردند. نام فرزندانشان هم علی و یعسوب‌الدین است. چقدر امثال ما دین‌خوانده‌ها ادعا داریم و چقدر این آدم‌های بی‌ادعا در اطاعت و توسل، از ما جلوترند.

۳ ۰
۱۴۰۰/۰۵/۱۳

حاج‌خانوم

امید

بدبخت

خوش‎بحت

شانس

معیار

۱۴۰۰/۰۵/۱۴، ۰۱:۲۳

ُستاره

سلام.

1- من ارتباط مقدمه و نتیجه را متوجه نشدم!

2- شانس از نظر مردم اتفاق خارج از اختیار و محاسبه خودشان و اتفاقا کاملا تحت کنترل خداوند است و همین هم آن را برای مردم مهم می کند.

3- اغلب مردم خوش شانسی و بد شانسی، خوشبختی یا بدبختی دیگران را با معیارهای خودشان نمی سنجند که اشتباه شماره 4 رخ داده باشد. با معیارهای متداول و مورد قبول عموم می سنجند. ضمنا اگر کسی خوش شانسی یا بد شانسی، خوشبختی یا بدبختی را با معیار خودش بسنجد چطور؟

4- اینکه احساس خوشبختی و بدبختی متاثر از چگونگی نگاه ما به مسائل است هرچند حرف متداولی شده که تقریبا همه می زنند و کاملا اشتباه نیست اما تبیین کننده همه احساسات بدبختی و خوشبختی نیست. کسانی که به لطف خدا حد معمولی از سعادت و نعمت را تجربه می کنند معمولا اصرار دارند که بگویند آنها هم رنج هایی دارند اما نیمه پر لیوان را می بینند که البته قبول دارم توانمندی ای است چون هستند کسانی که شرایطشان خیلی متفاوت نیست اما فقط روی نیمه خالی فوکوس کرده اند اما برای همه اینطور نیست. رنج همه یکسان نیست. اینکه مصرانه بگوییم سعادت و نعمت متوازن توزیع شده فقط برخی یاد گرفته اند که ببینند و شاکر باشند و برخی یاد نگرفته اند ببینند و ناسپاس اند حرف نادرستی است که منطبق با واقعیت و حقیقت نیست. اینکه اگر رنج ها عرضه می شد هر کس رنج خودش را بر می داشت و رنج بیشتر رشد و بیشتر و نسبت بین تقرب و جام بلا و ... حرف های رنج نکشیدگی است از نظر من البته.

۱۴۰۰/۰۵/۱۴، ۱۲:۳۸

ستاره

معیار مورد قبول از نظر همان جامعه و فرهنگی که در آن هستند. قطعا چیزهایی بدبختی ماست و از نظر یک خانم افریقایی ابدا بدبختی نیست. (مثل داشتن شوهری که چند همسر دارد.) برای مثال در جامعه ما خانمی که همسر و فرزند خوب و حد متوسطی از تمکن مالی و سلامت جسم دارد از نظر مردم بدبخت نیست. چنین خانمی اگر در دستیابی به شغل و تحصیلات تکمیلی و ... هم به آرزوهایش نرسد مردم او را بدبخت طبقه بندی نمی کنند. تکثر نظرات در جوامع بیشتر شده اما هنوز امکان فهم ایدآل های عمومی وجود دارد.

اینکه همه در داشتن امتحان مشترک اند را من هم قبول دارم. اینکه همه رنج دارند را من هم قبول دارم اما رنج ها و امتحان ها متفاوت و نابرابر اند. اینکه مثلا یک نفر می گوید رنج من این است که شوهرم اهل سفرهای ماجراجویانه نیست و اهل سفرهای لوکس است یا پسرم قصد پزشک شدن ندارد و دوست دارد هنرمند بشود و من دارم دق می کنم و واقعا هم از این اتفاقات رنج می کشد بعد جز رنج دیدگان و مورد امتحان الهی قرار گرفته شدگان هم طبقه بندی می شود از نظر من مورد سؤال است. تاکید می کنم از نظر من.

اینکه "هر کسی به اندازه ظرفیت و توانی که دارد، مورد امتحان‌الهی قرار می‌گیرد" را من هم مکرر شنیده ام. ظرفیت و توان را چه کسی داده؟ من حق انتخاب داشته ام؟ اگر من نوعی ظرفیتم را افزایش داده ام جرمی مرتکب شده ام که باید ابتلائات سخت تری را پشت سر بگذارم؟

همه مدعی داشتن مشکلاتی که قابل گفتن نیست هستند اما هیچکس حتی یک مثال برای آن ندارد. مضاف بر اینکه به نظرم مشکلی که دیده می شود انقدر هست که قابل پنهان کردن نیست و الا لزوما اینطور نیست که بعضی عادت دارند مشکلاتشان را جار بزنند و بعضی صبور و تسلیم امر الهی اند و سفره دلشان را باز نمی کنند. بعضی مشکلاتشان از نوع مشکلاتی است که گفتم. اتفاقا من هم مثل شما خیلی سعی کردم که ته قضیه را در بیاورم اما به نتیجه ای نرسیدم.
بلاهای خودساخته را قبول دارم و درباره آنها حرفی نزدم.

حدیث امام کاظم علیه السّلام و همه احادیث از این دست که از آنها مطلع بودم و برای همین هم ضمنی گفتم که "هرکه در این بزم مقرب تر است جام بلا بیشترش می دهند از نظر من زیر سؤال است"، توحید من را متزلزل می کند که چرا باید اینطور باشد؟ برای اثبات ایمان؟ چرا من برای اثبات ایمانم باید بلا بکشم و مجازات بشوم؟ سنّت استدراج هم کم و بیش از همین منظر از نظر من زیر سؤال است.

و در آخر اینکه من قصدم دردل نیست. شخصا هم شاید مساله من نباشد. بحثم سؤالات در حوزه نظری است. دلایل نقلی مساله را من هم دیده و شنیده ام. دلیل عقلی اش چیه؟ صرفا اینکه خداوند عالم بوده که فلان خوشبخت با نعمت رشد می کند و فلان بدبخت با نقمت؟

۱۴۰۰/۰۵/۱۴، ۱۵:۰۳

خانمی که همسرش به شهر دورافتاده ای منتقل شده، چند سالی (مثلا 10 سال به فرض) را در غربت می گذراند که همانطور که خودتان گفتید راحت هم نیست اما خانمی که همسرش بیماری لاعلاج گرفته و همان 10 سال فرضی را پر پر زده و بعد از دنیا رفته و این خانم الان بی همسر شده چطور؟ امتحانش سخت تر نیست؟
خانمی که شوهر پزشک روانی دارد شرایط سختی دارد اما خانمی که شوهر بیکار و بیسواد و پررو و پر توقع روانی دارد چطور؟ امتحانش سخت تر نیست؟

دوستی دارم که شوهرشان یکی از اساتید هیات علمی یکی از دانشگاه های پایتخت هستند، کارت حقوقی اش دست خانم است. هیچ دخالتی در امور اقتصادی نمی کند. هیچ معاشرتی هم با فامیل ندارد. شرایط دوستم سخت است. همه مسؤولیت زندگی به دوش خودش است. دوست دیگری داریم. دوست هر دوی ماست. شوهرش همین قدر بی مسؤولیت و بی تفاوت است. تازه شغل ثابت هم ندارد.
بحث من امتحان داشتن همه نیست. بحثم سطح امتحان هاست و گفتم اینکه امتحان سخت تر مال مقربان و مومنان و با ظرفیت ها و توانمندهاست از نظر من پذیرفتنی نیست.

من هیچ ظاهری را با باطن زندگی خودم مقایسه نمی کنم! گفتم اصلا بحثم درددل نیست. هرچند مطالعه درباره اصول دین همیشه لازم است، هرجا که ابهامی باشد اما سال ها پیش درباره عدل الهی مطالعه می کردم جایی یادم نیست در مباحث شهید مطهری یا جایی دیگر به این استدلال نقل به مضمون رسیدم که "هیچ کس بر خدا حقی ندارد و هر چه خدا به بندگان داده عین لطف اوست و اصلا حقی نبوده که اگر داده نشده باشد یا متفاوت عطا شده باشد مغایر عدل باشد." به قولی کتاب را بستم. اگر استدلال دیکتاتوری باشد که چنین جواب هایی از هرکسی ممکن است.

درباره این پست و این بحث خدانگهدار :)

۱۴۰۰/۰۵/۱۴، ۲۰:۱۱

اینکه فکر کنیم حتی فرض کنیم که خانمی که شوهرش چندین سال مریض با بیماری صعب العلاج بوده و بعد از دنیا رفته و او مانده و بچه هایش ممکن است رنجش کمتر از خانمی با شوهر و چند فرزند در غربت باشد همان فانتزی های مصرانه کسانی است که گفتم به لطف خدا از حد معمولی از نعمت و سعادت برخوردارند و اصرار دارند که بگویند ما هم رنج داریم ولی خیلی عارفیم و تحمل می کنیم ولی آن خانم اول زیادی سفره دلش را باز می کند. به قول خودتان سعی کنیم داشته هایمان را ببینیم.

من قصد مجادله ندارم که ترک جدال توصیه شده است. توضیحاتی که لطف کردید را قبلا شنیدم و خواندم و قانع نشدم. بعضی قسمت ها را هم علیرغم تاکیدم بر نکاتی که قبول ندارم، مجدد شما به همان شکل می فرمایید که فکر کنم افتادن به دام تکرار است. (مثل بحث ظرفیت، مثل جبر ناشی از اختیار دیگران) بقیه هم یا تفاسیر ماست برای من قانع کننده نیست. (مثل مسیر سینه خیز و ماشین سوار و...) مایی که نقص عضو مادر زاد نداریم، مایی که فرزند گداهای بهشت زهرا نیستیم و... خیلی راحت از جبرهای دنیا و جبران خداوند حرف می زنیم. آنها انقدر راحت حرف نمی زنند.

امیدوارم جبران خداوند تفاوت های زندگی دنیا را هم جبران کند و در آخرت نگن اونی که با ماشین شاسی بلند کولر دار مسیر عبودیت را طی کرده 1000 کیلومتر راه اومده اونی که سینه خیز میومده 10 کیلومتر. الان هر دو برابرن که حتما خیلی ها 1000 کیلومتر با ماشین رفتن رو به 10 کیلومتر سینه خیز ترجیح می دادن.

یاد ایام

سبک زندگی

خودسازی

تبلیغ

حج

روایت

کربلا

دل‌نوشته

فرهنگ

زیور طبع

سیاست

ورزش

سلامت

علم

نکته فقهی